18 de out. de 2012

Os misteriosos anagramas de Galileo

Os homes de ciencia na Europa do século XVII empregaban adoito mensaxes en forma de anagrama para lles comunicar aos seus colegas calquera descubrimento. Isto tiña dúas xustificacións: a primeira, poder reclamar con posterioridade a paternidade do achado ofrecendo sen máis a solución coa mensaxe correcta; a segunda, e non menos importante, evitar problemas coa Inquisición, fanática defensora dos dogmas da Igrexa Católica.

Un destes «eruditos anagramáticos» foi o astrónomo e físico Galileo Galilei (1564-1642), que, como é sabido, sufriu a persecución da Igrexa por defender a teoría heliocéntrica de Copérnico, segundo a cal a Terra non era o centro do Universo, senón que xiraba arredor do Sol coma os demais planetas.

En agosto de 1610, Galileo fíxolle chegar ao seu amigo e colega Johannes Kepler (1571-1639) unha carta con este texto: 

SMAISMRMILMEPOETALEUMIBUNENUGTTAUIRAS 

A incomprensible mensaxe era un anagrama co que Galileo encriptara unha recente descuberta. Kepler, afeito a resolver misteriosas mensaxes coma esta, «desenleou» así o texto: 

SALVE UMBINISTINEUM GEMINATUM MARTIA PROLES. 
[Salve, ardentes xemelgos fillos de Marte]

O alemán interpretou deste xeito que Galileo viña de descubrir que Marte tiña dous satélites.

En novembro, o italiano comunicou a solución. O verdadeiro texto oculto era: 

ALTISSIMUM PLANETAM TERGEMINUM OBSERVAVI. 
[Observei o planeta máis alto en triple forma]

É dicir, o que realmente acababa de descubrir eran os aneis de Saturno (o planeta máis elevado no firmamento), mais debido á pouca resolución do seu telescopio pensara que eran dúas lúas, unha a cada lado do planeta.

Pouco despois da primeira mensaxe, Galileo envioulle a Kepler este segundo anagrama: 

HAEC INMATVRA A ME JAM FRVSTRA LEGVNTVROY. 
[Intenteino en van demasiado cedo]

Kepler de novo afrontou o reto criptográfico e creu descubrir esta interpretación:

MACULA RUFA IN JOVE EST GYRATUR MATHEM, ETC. 
[En Xúpiter hai unha mancha vermella a xirar matematicamente]

Con todo, ás poucas semanas, Galileo revelaba que o seu texto secreto era estoutro: 

CYNTHIAE FIGURAS AEMULATUR MATER AMORUM. 
[A nai do amor emula a forma de Cynthia]

O verdadeiro achado de Galileo era que Venus (a nai do amor), a xirar arredor do sol, presentaba fases como as da Lúa (cuxo nome poético é Cynthia).

O máis misterioso do caso, alén do xogo de cifrado e descifrado, é que as dúas interpretacións erradas de Kepler desveláronse finalmente correctas séculos máis tarde: 
Hoxe sabemos que Marte ten realmente dúas pequenas lúas (Phobos e Deimos). Foron descubertas polo estadounidense Asaph Hall en 1877 empregando un telescopio centos de veces máis potente ca os de Galileo e de Kepler.
Xúpiter efectivamente ten unha xigantesca tormenta vermella en movemento que persiste ata os nosos días, mais coincídese en aceptar un debuxo do alemán Heinrich Samuel Schwabe feito en 1831 como a primeira referencia do seu descubrimento.

En fin, misteriosos anagramas cunha segunda interpretación dun abraiante valor premonitorio, xa que explicaban un feito imposible de coñecer no momento en que foron creados e descifrados. Un dos enigmas máis intrigantes da astronomía.

Ningún comentario:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...