24 de dec. de 2017

Fáltanme letras!


Ás veces, as discusións absurdas poden acabar da forma máis insospeitada. Iso foi o que pasou hai agora dez anos cando dous amigos conversaban sobre a posibilidade de que dentro dun paquete de sopa de letras estivesen todas e cada unha das vogais e das consoantes do abecedario, castelán neste caso. 

Non chegaron a un acordo e mesmo cruzaron unha aposta. Mentres o primeiro deles sostiña que grafías como o «A», o «D» ou o «B» non aparecerían porque eran difíciles de facer, o segundo, Abel, un informático barcelonés que daquela tiña 29 anos, afirmaba que si contiñan o alfabeto completo.

Abel decidiu comprobalo empiricamente. Nun supermecado comprou un paquete de sopa de letras de Pastas Gallo. Xa na súa casa, tomou do paquete unha moreíña de letras e comezou a separar unha por unha en orde alfabética: primero o «A», logo o «B», deseguido o «C»... e así avanzou convencido de atopalas todas. Cando rematou co «Z», decatouse de que dúas letras non apareceran: o «U» e o «W». Recoiro! A buscalas con máis ollo! A pescuda continuou e nada, por moito que buscou, o «U» e o «W» non estaban. Aparentemente o seu amigo gañara a aposta, aínda que errase coas letras ausentes. 

Con todo, Abel, disposto a resolver a incógnita máis alá de toda dúbida, decidiu enviar unha carta ao fabricante das letras para sopa expoñéndolle dous interrogantes: Era casual a falta desas letras no seu paquete ou faltaban en todos? E de ser isto último, por que as ausentes eran xusto esas dúas letras?

Enviou esta carta tamén a diferentes medios de comunicación e mesmo abriu un blog para dar conta do día a día da cuestión. O misterio do alfabeto incompleto tornouse viral: xornais, revistas, programas de radio e de televisión trataban o tema.

Uns días máis tarde, a Directora de Comunicación de Gallo respondíalle a Abel cunha carta chea de retranca. Nela confirmaba que as limitacións técnicas dos moldes eran a causa da ausencia desas dúas letras:
Prezado consumidor,
Aínda que hai unha xustificación técnica para non fabricar o «U» e o «W» (e é que son dúas letras sen puntos de apoio suficientes para asegurar que non se deformen durante a produción), podemos convidalo a visitar as nosas instalacións e comprobar, no lugar, como se fai a pasta e que non agochamos esas letras por ningures.
Lamentamos profundamente que as Úrsulas, Eustaquios, Wenceslaos, Eusebios... teñan dificultades para escribir o seu nome e que vostede perdese a aposta; con todo, suxírolle que todos usen o «M» ao revés como «W». Co «U» só se me ocorre xirar o «C», aínda que a verdade non terá moi boa pinta...
S.E.
Directora de comunicación
Non pode vostede imaxinar a tentación de escribir o parágrafo anterior sen ningún «U».
Pois si, a oportunidade perfecta para un gran texto lipogramático, abofé! Unha trangalleira esta directora de comunicación. 

Mais a cousa non quedou aí. En Gallo puxeron o mestre de moldes a traballar e, en menos de 3 meses!, non só actualizaron o seu alfabeto incluíndo nas súas sopas o «U» e o «W», senón tamén o «Ñ», o «@» e o «Ç», para goce de portugueses e cataláns. E, con seguridade, para asombro do ocioso informático! Ha, ha!



Como o propio Abel recorda no peche do seu blog: «Grazas á miña campaña, agora podemos felicitar en varios idiomas estas festas». Bo Nadal a tod@s! E os mellores desexos para o 2018!

21 de dec. de 2017

Agasallo de Nadal


Remata o 2017 e como agasallo ludolingüístico ocorréuseme facer unha pequena escolma dos xeróglifos que este ano publiquei en La Voz de Galicia. Aquí volos deixo. Para os que non esteades moi afeitos a resolvelos, lembrade que podedes achegarvos á arte do xeróglifo consultando o noso curso acelerado de «Gramática xeroglífica»

Xa sabedes, a poñer os miolos a traballar un chisco. Adiante! 

1. Por que non cres que ela sexa de Girona?

2. Que adoita facer Uxía na praia?

3. Resultaches ferido?

4. Irás agora a Compostela?

5. Quen ten que entregar eses paquetes?

6. Onde será o voso próximo concerto?

7. Ponse nervioso Miguel cando chegan os exames?

8. Que dixo Noa sobre o seu suposto divorcio?

9. Quen visitará hoxe este museo?

10. De que vos disfrazaredes este Entroido?

16 de dec. de 2017

Karaoke para o repertorio tabernario


Chegan días de ceas e festexos. Reunións que case sempre rematan co persoal a cantar, con maior ou menor influencia do alcohol, o repertorio da nosa mellor tradición popular: «O rodaballo», «Teño un amor en Rianxo», «A Carolina», «Apaga o candil», «O andar miudiño», «O sancristán de Coímbra», «A Rianxeira», «Catro vellos mariñeiros» e tantas outras. 

Luís Torres Vázquez, no seu Repertorio tabernario, sostén, con fundamento, que estas cancións son unha valiosa mostra de «tradición, alegría, riqueza cultural, proxección da nosa lingua, identidade e cohesión social». Aquí vos queda o PDF, ideal para ter recollidos todos estes textos.

E aproveitando o xenial invento de Daisuke Inoue, deseguido deixo tamén unhas cantas pezas en karaoke da canle de Youtube Galicia Pro. A ferramenta perfecta para poñernos a cantar sen medo a esquecer a letra. Adiante!








12 de dec. de 2017

O alfabeto cinematográfico de Doaly




O ilustrador e deseñador británico que atende ao pseudónimo de Doaly é o autor deste alfabeto chamado «Project 26 vol. 1». Propúxose facelo nun só día. O obxectivo: escoller 26 filmes icónicos americanos para deseñar unha ilustración representativa coa súa letra inicial, en orde alfabética.

Desde o «A» de American Beauty, ao «Z» do Zorro; pasando polo «G» de The Godfather, polo «K» de King Kong ou polo «Y» de Young Frankenstein

Finalmente levoulle só 12 horas. Unha idea sinxela cun resultado brillante. Seguro que dá para un «Project 26 vol. 2».

Por certo, se vos presta pasar un anaco entretido cun xogo que tamén combina tipografía e cine, lembrade «The Empire Poster Quiz». Todo un reto para cinéfilos! 

8 de dec. de 2017

«Velocidade máxima»



Un novo vídeo de Fabio Brazza para quedarmos pampos!

Sabido é o espírito competitivo dos rapeiros, que, como os repentistas portugueses e brasileiros ou como os regueifeiros galegos, sempre andan na lideira de superar en habilidade o adversario musical. 

Entre esas destrezas postas a proba está, tamén, a rapidez. Disque o estadounidense Eminem era o rapeiro máis rápido xa que no seu tema «Rap God» rexistra unha media de 4,31 palabras pronunciadas por segundo, chegando en certas partes da canción a cantar 97 en 15 segundos. Ao parecer, o rapeiro británico Ocean Wisdom xa superou esta marca cun promedio de 4,45 palabras por segundo no seu tema «Walkin»

Nun idioma de verbas curtas coma o inglés, é doado soltar unha manchea de palabras nun instantiño. O realmente meritorio, abofé, é crear esa marabilla do rap acelerado do amigo Brazza con enunciados próximos ao trabalinguas («o ornitorrinco foi no otorrinolaringologista») e con prodixios do sesquipedalismo (proparoxítonaparalelepípedo, anticonstitucionalissimamente, paraclorobenzilpirrolidinonetilbenzimidazol, pneumoultramicroscopicossilicovulcanoconiótico).
Velocidade máxima
Na rima sou perito tenho gabarito no
Quesito tenor ou barítono
No rap eu exercito o flow sou especialista
Brinco «o ornitorrinco foi no otorrinolaringologista»
Não me perca de vista que eu corro mais do que o Bolt
No sprint de mais de 220 mil volts
Dispara o velocímetro não para o ímpeto
Eu rimo o que quiser até com paralelepípedo
É o Fabio Brazza e o Italo na rima supersônica
Minha fala faz escola na escala pentatônica
Oxítona paroxítona proparoxítona continua
E acentua a sílaba tônica
Sai da frente é quente
Ninguém colocou numa rima antes
Anticonstitucionalissimamente
Moleque neurótico
Bota no flow
Pneumoultramicroscopicossilicovulcanoconiótico
Sabe o que é isso? eu explico pra vocês
É a maior palavra do dicionário português
Um vocabulário exótico vulcanocaniotico
É o hip hop num efeito hiphopnótico
Consulte a lábia
Que a mente é cult e rápida
e o que eu falei agora foi uma multissílabica
Ainda não entendeu? aperta a tecla sap
Que mensagem não falha e espalha mais
Que vídeo paia no whatsapp
É o zap e não tem quem me desbanque
Minha válvula de escape e eu atropelo feito tanque
Com funk, samba roda
Até o tupac levantou do tumulo e falou
«esse moleque é foda»
Do rap em prol como big small
E se imitar minha levada se enrosca feito anzol
Assassino lírico na mira da interpol
Nada em grau etílico nem beque ou etanol
Você toca em dó ré mi fa sol
E fica perdido que eu coloco sustenido com bemol
Nunca tive semancol
Meu remédio é paraclorobenzilpirrolidinonetilbenzimidazol
Sábado bêbado bebo no bar em dubai
No balacobaco do baco do vem e vai
Eu falo no embalo que distrai
E ando tão avançado
Que minha mãe ainda nem conheceu meu pai
E a conclusão é que essa é uma questão estética
Da dialética poética na força da fonética
Em cima da base feito um camicase
Passando de fase num verso que case
em cada frase frenética
Da métrica simétrica de meta aritmética
Da levada pesada um tanto peculiar
Tipo um avião de caca estilhaça a vidraça arregaça
E quando passa não é pego no radar
E nada de trucos! Non hai manipulación do audio! Comprobádeo no seguinte vídeo, con Fábio e co beatboxer Ítalo a cantar ao vivo «Velocidade máxima» na televisión brasileira. O propio autor comenta como xurdiu a idea da canción. Como el di: «Não me perca de vista que eu corro mais do que o Bolt».

4 de dec. de 2017

O enigma de Zadig

O impacto da tradución d’As mil e unha noites ao francés no inicio do século XVIII foi tal que desencadeou unha onda de historias de inspiración oriental. Unha delas é o relato que vén deseguido, presentado en forma de enigma case filosófico. É un fragmento da novela Zadig ou O Destino (1747), de Voltaire

Zadig é un bo mozo: intelixente, educado, bondadoso... Ao poñer en práctica todas estas calidades positivas, cre que lle resultará doado atopar a felicidade. Ese inocente propósito faille pasar unha chea de penalidades: é convertido en escravo, condenado á decapitación, case morre estrangulado... 

As aventuras e desventuras de Zadig levano ante o gran Mago de Babilonia o día en que este vai propoñer enigmas aos máis valorosos cabaleiros da cidade.

A ver que vos parece o seguinte. Daredes coa solución?

O enigma de Zadig
O gran Mago propuxo primeiro o seguinte enigma:
— Cal é, de todas as cousas do mundo, a máis longa e a máis curta, a máis rápida e a máis lenta, a máis divisible e a máis extensa, a máis descoidada e a máis irreparablemente lamentada, sen a cal nada se pode facer, que devora todo o que é pequeno e que vivifica todo o que é grande?
Tocáballe falar a Itobad. Contestou que un home coma el non entendía nada de adiviñas e que lle bastaba con ter vencido a golpe de lanza. Uns dixeron que a solución do enigma era a fortuna, outros que a terra, outros que a luz. Só Zadig deu coa resposta correcta. 
Cal é?

Solución ao enigma «O inapetente David» (21-10-17): 

David decidiu volver á súa casa tal como lle pedía a mensaxe en inglés «COME HOME». Convén fuxir da suposición precipitada de que David é galego. A súa tristura: amorosa. O que lle servían a diario no restaurante: «fish and chips».

30 de nov. de 2017

Caetano Veloso: ludolingüista [5]



Hai pouco descubrín un trabalinguas tradicional portugués que di:
A aranha arranha a rã.
A rã arranha a aranha.
Nem a aranha arranha a rã.
Nem a rã arranha a aranha.
Unha delicia case monovocálica, con «erres» e «ene-agás» á esgalla, que pon a proba a dicción do falante máis habilidoso. 

Ao escoitalo, veume á memoria a canción de Caetano Veloso «Qualquer coisa», que encabeza a entrada, tamén acuguladiña cos mesmos sons. 

Máis alá das connotacións eróticas (Mexe qualquer coisa dentro, doida / Já qualquer coisa doida, dentro, mexe), a peza é por enteiro un fermoso trabalinguas musicado no que se entretecen recursos fónicos como a paronimia (palabras diferentes con significantes moi parecidos: aranha, arranha / berro, aterro, desterro, erro) ou a aliteración (repetición dun mesmo son ou dunha mesma serie de sons: Marrakesh, mexe, avexe, deixe / manha, aranha, sanha, ganhe, apanhe / carro, sarro, arranha, aterro, desterro, bezerro...)
Qualquer coisa
Esse papo já tá qualquer coisa
Você já tá pra lá de Marrakesh
Mexe qualquer coisa dentro, doida
Já qualquer coisa doida, dentro, mexe
Não se avexe não, baião de dois
Deixe de manha, deixe de manha
Pois, sem essa aranha, sem essa aranha, sem essa aranha
Nem a sanha arranha o carro
Nem o sarro arranha a Espanha
Meça tamanha, meça tamanha
Esse papo seu já tá de manhã
Berro pelo aterro, pelo desterro
Berro por seu berro, pelo seu erro
Quero que você ganhe, que você me apanhe
Sou o seu bezerro gritando mamãe
Esse papo meu tá qualquer coisa e você tá pra lá de Teerã
Intúo o mestre Caetano, que tiven a sorte de escoitar ao vivo o pasado 30 de abril na Coruña, a recitar o dito da araña que raña mentres compoñía esta peza de celme ludolingüístico. Outra máis do admirado xenio baiano.

26 de nov. de 2017

Paronimia e humor





Volve un clásico de Xogosdelingua: os xogos de palabras dos nosos humoristas gráficos. Hoxe toca a paronimia, esa relación entre dúas palabras con significados diferentes mais con significantes relativamente próximos (testo - textoarteira - arteria, agradar - agardar...). Como xa temos visto en máis entradas, esa semellanza formal é o factor que propicia a confusión, a ambigüidade e, ao cabo, a graza.

Arriba tedes catro pezas de catro mestres do chiste gráfico galego: Luís Davila, Xosé Lois, Santy Gutiérrez e María José Mosquera. Todas elas baseadas no recurso da paronimia. Poderías explicar como actúa este mecanismo en cada caso?

22 de nov. de 2017

Palíndromos ilustrados [20]


Achégase unha boa ponte. Se cadra, é a ocasion propicia para pasar uns días a percorrer o país. O difícil, como vemos no palíndromo de hoxe, é elixir. Aquí queda o texto reversible coa súa correspondente ilustración. Que camiño coller? Cara a Melide? Cara a Serres? Cara a Ares? Resolvede vós o espiñento dilema.

Claro que, de quererdes ampliar o abano de posibilidades, podedes aproveitar tamén este singular vídeo de Carlos Meixide, 50% d’Os da Ría e campión galego (in pectore) de memorización toponímica. É posible que ao escoitalo se vos ocorran outros posibles destinos. Como diría Risco: «Ti dis: Galicia é ben pequena. Eu dígoche: Galicia é un mundo». Por topónimos que non sexa! Abadín, Abegondo, Agolada, Alfoz, Allariz... Todo un alfabeto de posibilidades! Ha, ha!



18 de nov. de 2017

Abraiantes homes e mulleres de letras











A revista brasileira Serrote, especializada en artes visuais e literatura, publicou hai uns anos un número especial que incluía unha serie de retratos de escritores usando só as letras dos seus nomes: Carlos Dumond de Andrade, Joseph Conrad, James Joyce, Edgard Alan Poe, George Bernard Shaw, J. M. Coetzee, Oscar Wilde, Shalman Rushdie e Virginia Wolf. 

Ao dar casualmente con estes pinacogramas, unha das miñas debilidades, comecei a pescuda. Ao parecer eran obra dun tal Roberto de Vicq, deseñador gráfico nado en Rio de Janeiro, aínda que instalado desde moi novo en Nova York. 

Resultan admirables estes retratos pola súa beleza, pola súa expresividade e pola fidelidade cos rostros dos protagonistas. E cada imaxe coa súa propia tipografía! 

Como podemos comprobar na web persoal de Roberto de Vicq, o proxecto dos retratos con letras xa xurdira nunha obra previa, Men of letters... (2007). Unha verdadeira marabilla con outras pezas abraiantes, como os retratos de Franz Kafka ou de Mark Twain.


Recomendación final, paseardes devagar polo recuncho na arañeira deste deseñador para gozar de todos os seus outros proxectos: ilustración, logos, carteis...

14 de nov. de 2017

Os beixos da lingua que xoga

   

A poesía como xogo verbal: isto é o que nos ofrece Paco Barreiro en Beixos de lingua (2017), poemario publicado o pasado maio. De brincadeira en brincadeira Barreiro, profesional do teatro, da dobraxe e da música, ofrécenos todo un concerto de poética ludolingüística. 

Pezas que explotan na forza do calembur:
Co que doeu
fastidiado quedo eu.
Da paronimia:
No silabario
aprendín a usar a lingua.
No salivario
aprendín a gozar dela.
Da homonimia:
As palabras
son
son.
Os silencios
son
son
sen
son.
Dos caligramas:
Collín
             un
                  inte
                      rro
                       gan
                         te
                       e sen
                      du
                 bi
            dar
        fun
     se
    gar
    a
    ver
    ba.
Dos palíndromos:
Eva ve e di:
cede; ama, Adán.
A mazá,
pan na man,
só acode.
O demo é presa da serpe.
O medo é do caos.
Na man
(na paz)
ama.
Nada ama, e decide.
Eva ve!
E mesmo algunha peza aconsonántica algo familiar:
Ei!
Oe,
E aí oía eu:
Ía eu a Oia e a aia ía ao Eo
ou...
ía eu ao Eo e a aia ía a Oia?
Ía eu e a aia ao Eo e a Oia...
ou a Oia e ao Eo...
Aaiiiiiiiiiiii!
Xogos que espremen as posibilidades sonoras e visuais do idioma e que nos lembran o espírito lúdico de Libra ou d’A torre da derrota de Gonzalo Navaza ou o de Palabras brancas de Elvira Ribeiro. Un novo título imprescindible para a nosa «bibliografía ludolingüística básica». 


10 de nov. de 2017

Radcliffe rapea o alfabeto



Con só 11 anos Daniel Radcliffe deuse a coñecer como actor coa súa interpretación de Harry Potter no primeiro dos filmes baseado na saga literaria de J. K. Rowling. O que resulta menos coñecido é o seu talento como rapeiro.

Aló polo 2014, en The Tonight Show Starring Jimmy Fallon o actor británico, animado polo presentador do programa, botouse a cantar a súa versión de Alphabet Aerobics de Blackalicious.



Certamente hai que botarlle peito para interpretar con tanta arte este trepidante rap que percorre do A ao Z todas as letras do alfabeto inglés. Lembra aqueloutro prodixio tautogramático de Fabio Brazza. Non si?

«Sempre estiven obsesionado por memorizar letras de cancións complexas e moi rápidas. É como unha enfermidade», bromeaba o actor. Fabuloso o talento de Radcliffe memorizando e rapeando, abofé! 

6 de nov. de 2017

Chegan as bólas de neve


Hai xa tempo dei en Microsiervos con esta imaxe. Palabras que crecen e decrecen penduradas en gran formato no exterior do Instituto Cervantes, en Madrid. Un enredo verbal que consiste, sen máis, en facer series de voces correctas cun número crecente (ou decrecente) de letras, de xeito que as maiores inclúen dentro delas as menores: id, vid, vivid, revivid, sobrevivid.

Este xogo de palabras lembra en parte as «bólas de neve» do grupo Oulipo. Unha «bóla de neve» é un poema cuxos versos están compostos por unha única palabra, co requisito de que cada unha teña unha letra máis cá anterior (se a serie vai en orde crecente) ou unha menos (se vai en orde de crecente). Por exemplo:
E (1)
eu 
(2)
son 
(3)
unha 
(4)
verba 
(5)
lúdica 
(6)
riseira 
(7)
vibrante 
(8)
evocadora 
(9)
argalleira (10) 
Aí está a bóla verbal rodante a medrar letra a letra pola ladeira nevada abaixo, ata onde a imaxinación nos dea. E coa bóla a se derreter, perdería unha letra en cada verso. Outro exemplo máis da produtividade das restricións destes xenios oulipenses.

O amigo Cibrán, desde Carta Xeométrica, deume a coñecer a convocatoria dun Concurso de «Bólas de Neve Matemáticas» convocado pola UPV. En castelán e en éuscaro. Alguén se anima a participar? Aínda hai tempo.

2 de nov. de 2017

Aspirina, Orfidal, Sintrom, Rinofrenal...


Ás veces, pronunciar o nome dalgún remedio para a dor de cabeza xa produce dor de cabeza. Quen demo lle pon o nome aos medicamentos?

Con ducias de miles novos produtos aprobados polas autoridades cada ano, non é de estrañar que as farmacéuticas invirtan ducias de miles de euros en axencias que lles buscan o mellor nome comercial. Así xorden marcas rexistradas como Calmatel, Tiorfan, Dormidina, Sintrom ou Lucentis, que corresponden a cadanseu principio activo de nome moito máis «trabalingüístico»: piketoprofeno, racecadotrilo, doxilamina succinato, acenocumarol ou ranibizumab.

As regras básicas á hora de bautizar un medicamento son tres: que o nome sexa curto, pegadizo e fácil de pronunciar en moitas linguas diferentes.

Logo, a creatividade xoga tamén o seu papel. Só tres exemplos:
O nome Aspirina fai referencia ás plantas do xénero spiraea, da familia das rosáceas, utilizado para obter o seu principio activo.
Orfidal deriva de Orfeo, personaxe da mitoloxía grega que, cando tocaba a lira, facía acougar as almas dos seus concidadáns.
Seica Viagra xurdiu da combinación de «vigor» e «Niágara». Queda clara a idea de fluxo potente? E, ademais, disque «vyagraa» en sánscrito significa ‘tigre’. Así xa non quedan dúbidas!
E unha orixinal peza como broche de hoxe: o soneto VADEMECUM do poeta salmantino Raúl Vacas (que descubrín grazas a Estíbaliz Espinosa). Unha forma lírica e orixinal de expoñer a farmacodependencia da nosa sociedade.
VADEMECUM
Ardine, Alugelibys, Aspirina,
Ornade, Frenadol, Polaramine,
Feldene, Mucorama, Betadine,
Bio-Hubber, Oralsone, Buscapina,
Prozac, Celestoderm, Maxicilina,
Septrín, Cefalexgobens, Augmentine,
Saldeva, Ferromorgens, Oraldine,
Vaspit, Oftalmolosa, Biodramina,
Isdinium, Hibitane, Nolotil,
Fluidasa, Termalgin, Rinofrenal,
Orudis, Tanakene, Clamoxyl.
Adiro, Conductasa, Senioral,
Profer, Optalidón, Gelocatil,
Zantac, Aureomicina y Hemoal.

29 de out. de 2017

O alfabeto da paisaxe






Charles Joseph Hullmandel foi unha das figuras senlleiras da arte litográfica inglesa durante a primeira metade do século XIX.

Nos vastos fondos do Museo Británico é posible atopar unha fantástica colección de 26 gravados seus que recrean as letras do alfabeto a través de paisaxes románticas, moi de moda no seu tempo. Campos, castelos, ribeiras, barcos, escenas mariñas... Trátase de The Landscape Alphabet (ou O alfabeto da paisaxe).

Outra marabilla para devotos da representación creativa das letras. Unhas pezas para contemplar devagar e perderse nelas, como con aquelas outras de Antonio Basoli

25 de out. de 2017

Mamihlapinatapai



De paseo pola rede enganchei nunha silveira, e alí quedei, entretido durante un bo anaco. Foi ao dar coa palabra mamihlapinatapai da lingua yámana ou yagán, propia dos indíxenas homónimos da Terra do Fogo, no extremo austral de Chile e da Arxentina.

Descubrín casualmente que, segundo o Libro Guiness, esta é considerada a palabra máis sucinta do mundo, é dicir, a voz única e independente que expresa o concepto máis amplo e complexo.

O seu significado seica é: ‘unha mirada entre dúas persoas, cada unha das cales espera que a outra comece unha acción que ambas as dúas desexan pero que ningunha se anima a iniciar ou suxerir’.

A Wikipedia explica así a súa estrutura morfolóxica:
prefixo ma(m)- de tipo reflexivo pasivo + raíz ihlapi, que significa ‘estar confundido sobre o que facer despois’ + sufixo condicionante -n e sufixo -at(a), que implica ‘logro’ + sufixo -apai, que ao coincidir con ma(m)- adquire un significado de reciprocidade
Esta é a maxia das linguas polisintéticas, que, a base de agregar morfemas nun só termo, poden expresar ideas dunha sutileza abraiante como a anterior. Ideas que todos somos quen de identificar pero que desde o galego só poderiamos expresar con toda unha oración, case cun relato breve.

A mágoa é que xa só unha persoa no mundo pode expresarse en yámana ou yagán. Cristina Calderón, nada en 1928, é a derradeira falante deste idioma. Para desgraza de todos, a súa lingua e a visión particular do mundo que nela reside tamén desaparecerá con Cristina. Outro tesouro perdido! Seremos quen de vernos nese espello?!

21 de out. de 2017

O inapetente David

Hoxe un enigma cento por cento de colleita propia. Unha desas ideas sinxelas que, despois de cavilar un anaco, pode dar moito de si. E non vou contar máis para non desvelar demasiadas pistas. Adiante! E bo proveito!

O inapetente David
David entrou no restaurante que visitaba a diario nas últimas semanas. Comida caseira a un prezo moi razoable. A camareira axiña percibiu en David o mesmo aire tristeiro e morriñento dos días anteriores. Leas no traballo? Mal de amores? Problemas de saúde? Quen sabe? 
Aos poucos minutos, sen mediar palabra, a camareira levou á mesa de David o prato que sempre pedía e que sempre malcomía: un lombo de pescada rebozado con patacas fritas. Como nos días anteriores, o cliente quedou ollando con desgana o xantar. Deixaríao intacto? 
No móbil de David soou entón o aviso dunha mensaxe de texto. Colleuno coa mesma inapetencia coa que ollaba para o peixe e leu.
«COME HOME!», dicía a mensaxe. 
David deixou o prato como estaba, levantouse da mesa e marchou cun medio sorriso na cara. 
Por que?

Solución ao enigma «As xoias da Castafiore» (9-7-2017)
Sabendo que só un enunciado é verdadeiro e como en todas as inscricións se repetían as cantidades agás o catro, daquela a única solución posible é catro. Catro xoias en cada xoieiro.

17 de out. de 2017

Entre a tipografía e a danza


Dáme un par de corpos e fágoche nun instantiño as letras que queiras. Esa é a idea de «Ti dás o tipo», unha fermosa campaña do Servizo Galego de Saúde a prol da doazón de sangue e que lembra outros alfabetos creados do mesmo xeito.

Certamente é, como vemos aquí, unha idea divertida e motivadora para traballar en idades temperás a aprendizaxe das letras e, á vez, a exploración do propio corpo. 

Claro que tamén pode resultar unha expresión artística de primeira orde. Unha mestura perfecta de tipografía e danza. Costas que se dobran, brazos que se estarrican, pernas que se cruzan e corpos que se abrazan: así van xurdindo as letras todas, unha tras outra. Como neste «Alphabet des corps», cun bailarín e cunha bailarina modelando os seus corpos nus ata formar o abecedario inglés completo. Abraiante!

13 de out. de 2017

Palíndromos ilustrados [19]


É un feito contrastado que 9 dos 10 anos máis calorosos rexistrados ata hoxe ocorreron despois do ano 2000. E este ano 2017 vai camiño bater as marcas de todos os anteriores.

As emisións dos combustibles fósiles son o principal causante do quecemento global. Unhas emisións que, ademais, nalgunhas zonas do planeta provocan importantes danos para a saúde polo seu alto grao de concentración.

A imaxe de arriba é ideal para ilustrar este feito e tamén para acompañar o palíndromo de hoxe: son uns corredores do Maratón de Pequín do 2014.

Deseguido, un vídeo da organización Conservación Internacional que expón ás claras a nosa responsabilidade e, asemade, a nosa insignificancia. É a versión en portugués do Brasil, coa voz de Maria Bethânia, nada máis e nada menos.



Tradución:
«Notará monóxido», dijo en el maratón.
«He will perceive monoxide», he said in the marathon.

9 de out. de 2017

Coñeces a Otto Salas?


Á par da muller barbuda ou do becerro de dúas cabezas, aquí temos a Otto Salas, o incrible «Home Capicúa»! Como descubrimos na escena, este individuo posúe o estraño don de falar exclusivamente con palíndromos. Así sabemos, por exemplo:
que estudou moito na súa nenez (Sorbí libros),
que no colexio non o trataban moi ben (Sopapos y sopapos),
que escribiu unha novela sobre a súas malas experiencias co profesorado (El birrete terrible),
que viviu no rural onde se converteu nun experto en aves (Sé capar rapaces),
que recoñece a súa propia habilidade cos textos simétricos (Sé ver ese revés). 
En fin, unha mágoa que fose tan efémera a aparición do señor Salas aló polo 2006 en «El Hombre Capicúa», sketch do espectáculo Mi ministerio del interior do grupo teatral madrileño Ron Lalá, autodefinido como «compañía de humor, teatro e música».

Se cadra, algún día, da man destes cómicos con aire aos Les Luthiers, volveremos escoitar a impecable verborrea reversible de Otto Salas.


5 de out. de 2017

A noite do meigallo

 
Érase unha vez un grupo de meigas que se xuntaron para facer do seu mundo un lugar mellor. Cos seus coñecementos de maxia, de herbas e de cantigas ancestrais comezaron a xuntar ingredientes nun pote para ver que pasaba. E o que pasou foi que lograron crear un mundo especial no que a lúa, as estrelas e os planetas se aliñaron de maneira marabillosa.
Así comeza a presentación de «A noite do meigallo», un xogo de mesa en galego que non debería faltar en escolas e fogares con pequenos. 

Cun funcionamento semellante ao do xogo da oca, os participantes avanzan os seus peóns ao longo do percorrido en función das tiradas dun dado.

Mais o obxectivo non é chegar antes á meta, senón ir resolvendo oralmente as adiviñas que che presentan os compañeiros segundo vaias caendo en diferentes recadros.  Por exemplo:
Adiviña isto que aquí se presenta
que cousa cousiña será
que non se pode tocar 
coa man esquerda?
Cucurico non ten ollos,
cu nin bico,
pero os fillos de cucurico
teñen ollos, cu e bico.
Cada vez que solucionas tres, xuntas un ingrediente para unha apócema máxica: unha á de morcego, un botón de mandilón, un cogumelo do país dos trasnos, a mazá de Brancaneves... E con tres ingredientes distintos xa podes preparar a túa apócema cun conxuro rimado.


Un xogo ideal para potenciar a comunicación oral, a comprensión lectora e a capacidade de razoamento e reflexión. E, sobre todo, para pasar unha horiña ben divertida a base de adiviñas e conxuros. Parabéns a xente de Brazolinda!

Por certo, se queredes atopar máis recursos lúdicos en galego ideados para os nosos cativos, non perdades Fabaloba, valiosísima web dedicada ao tema.

1 de out. de 2017

Stop? Pots!


Hoxe é 1 de outubro. Bo día para reparar en que un palíndromo, mesmo bilingüe, pode darnos unha lección de vida, como ben viu o Leo Arremecághona. Sinal en vermello en inglés: Stop (Alto!). Sinal en verde en catalán: Pots (Podes!)

E como os palíndromos (e as palabras) sonche como as cereixas, que uns noutros se enguedellan, aquí vai unha serie de anuncios de lema reversible. Os primeiros, os orixinais (2-1-2009), de Fiat, creados pola axencia Leo Burnett de Sao Paulo (Brazil). 

(A cera causa a súa calvicie)


(Asasinato por un tarro de ron vermello)

Os seguintes, «menos orixinais» (26-1-2009), de Mercedes, obra de Jung von Matt/Limmat, de Zurich (Suíza).

(As potas nunca paran)

(Non entrarei en pánico nun pozo)

(Era iso que vin un coche ou un gato?)

(Anuncios en ningunha parada)

(Ah! Un maia nunha Yamaha!)

A idea en todos eles, vender as excelencias dos sensores de aparcamento e das cámaras traseiras: como nos palíndromos, igual de ben para adiante ou para atrás. Que bo!

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...