Prohibidos os xogos de palabras

Débese facer un bo uso da linguaxe de forma estandarizada. Non se poden cambiar os significados dos refráns populares para fins comerciais, nin se poden usar palabras que proveñan de Internet ou que sexan adoptadas de linguas estranxeiras, nin tampouco se poden facer xogos de palabras. 

Así de rotundo atallou o goberno chinés o perigoso caos producido polos xogos de palabras nos medios de comunicación. Segundo el, estes enredos só serven para producir desinformación e confusión, especialmente entre os máis novos.

O primeiro albo desta férrea directriz foi a campaña de promoción da provincia de Shanxi (onde se atopan os milenarios guerreiros de terracota), cuxas autoridades tomaran un vello refrán, 尽善尽美 Jin shan jin mei (‘Todo moi bo, todo moi bonito’), e trocaran o carácter 尽, que significa ‘todo’, por 晋, que representa o diminutivo da rexión. E como os dous se pronuncian jin, quedara: ‘Shanxi é moi boa, Shanxi é moi bonita’.

Deste xeito, en defensa da saúde mental do seus cidadáns, o goberno chinés prohibiu os xogos de palabras, tanto orais como escritos, en libros, prensa, radio, cine, televisión...

Menos mal que algunhas normas teñen a mesma consistencia que as liñas trazadas sobre a superficie da auga. Como ben sabemos aquí, os xogos verbais e a cultura tradicional aliméntanse mutuamente desde o comezo dos tempos. E máis nunha lingua como a chinesa, con abundancia de vocábulos homófonos que só poden ser interpretados polo contexto e que, daquela, xeran constantes dobres sentidos e xogos de palabras. 

E se non, que llo pregunten ao bo de Zhao Yuanren. Pobriño del hoxe en día!

«O poeta comeleóns na cova de pedra»

O que acabamos de escoitar é o poema chinés «O poeta comeleóns na cova de pedra», de Zhao Yuanren, que contén 92 palabras/conceptos que comparten o son «shi», mais pronunciadas con catro tonalidades diferentes (shì shí shī shǐ). Un texto realmente insólito cuxa orixe ben merece unha explicación.

A lingua chinesa é moi homofónica, é dicir, moitas das súas palabras pronúncianse do mesmo xeito. Isto non supón un gran problema na escrita porque as grafías do chinés clásico son de tipo ideográfico e non alfabético.

Durante as primeiras décadas do século XX, entre os lingüistas chineses abriuse un profundo debate sobre a necesidade de converter o chinés escrito nun sistema alfabético, é dicir, sobre a adopción dun alfabeto romanizado. Abroiou entón o problema da homofonía. E aí apareceu Zhao Yuanren, eminente lingüista estadounidense de orixe chinesa, e a súa peza «O poeta comeleóns na cova de pedra». Con ela pretendía evidenciar a imposibilidade desa romanización. Este é o poema coa escrita tradicional, que pode ser lido por calquera coñecedor do chinés tradicional.

E este é o texto romanizado, un trabalinguas de lectura practicamente imposible (á homofonía engádeselle a homografía).

«Shī Shì shí shī shǐ»

Shíshì shīshì Shī Shì, shì shī, shì shí shí shī.

Shì shíshí shì shì shì shī.

Shí shí, shì shí shī shì shì.

Shì shí, shì Shī Shì shì shì.

Shì shì shì shí shī, shì shǐ shì, shǐ shì shí shī shìshì.

Shì shí shì shí shī shī, shì shíshì.

Shíshì shī, Shì shǐ shì shì shíshì.

Shíshì shì, Shì shǐ shì shí shì shí shī.

Shí shí, shǐ shí shì shí shī, shí shí shí shī shī.

Shì shì shì shì.

Unha brincadeira que ademais ten un fondo valor metafórico ao coñecermos o contido do texto. Esta sería a súa tradución aproximada.

Un poeta de nome Shi Shi, que vivía nunha cova de pedra, devecía por comer leóns e dicidiu xantar dez. Cada mañá ás dez adoitaba saír cara ao mercado para buscar os leóns. Chegou o momento en que, de súpeto, dez leóns chegaron ao mercado á vez que Shi Shi. Ao velos, Shi Shi matounos lanzándolles frechas. Colleu os corpos destes dez leóns e levounos á cova de pedra. A gorida estaba húmida e Shi Shi pediulles aos seus serventes que a limpasen. Cando a cova quedou limpa, comezou a comer os dez leóns. Cando terminou, decatouse de que os dez leóns eran en realidade os cadáveres de dez leóns de pedra e intentou explicarse isto.

O inesgotable pozo de sabedoría da Wikipedia conta que Zhao Yuanren utilizou os leóns de pedra como símbolo da tradición fronte á romanización do chinés clásico. Estes impídenlle ao poeta «devorar a linguaxe», que ao ser romanizada perde sentido. Ademais, os dez leóns están representados polas dez liñas do poema.

Que endiañado enxeño ludolingüista o deste Zhao Yuanren!