Pingas de Lingua

 

Hoxe teño o pracer de presentar Pingas de Lingua, un proxecto didáctico dunha boa amiga: Eva Rosa López Villanueva. Despois de moitos meses de intenso traballo, xa está dispoñible na rede a súa páxina dedicada á práctica, amena e dinámica, de contidos gramaticais en liña.

As actividades do proxecto, organizadas segundo o nivel de dificultade, combinan texto, imaxes, audios e vídeos. O percorrido por elas resulta, ademais, moi doado e intuitivo.

Pingas de Lingua estrutúrase en 4 apartados:

Gramática. Ofrece diferentes actividades (de completar, relacionar, clasificar...) para o traballo dos contidos habituais: xénero, número, te/che, colocación dos pronomes ou conxugación verbal.

En imaxes. Incídese nas mesmas cuestións anteriores, pero con outra metodoloxía. Os exercicios son totalmente visuais e están baseados en imaxes reais: viñetas, memes, carteis publicitarios...

Cacha o erro. Cómpre detectar os erros (gramaticais e léxicos) nas imaxes achegadas xornais, memes, chistes, anuncios publicitarios, páxinas web... e corrixilos.

Popurrí. Recolle diversos contidos, desde unha serie de actividades elaboradas coa aplicación Learningapps, a unha completa guía didáctica.

E todo adobiado coas fermosas ilustracións de Telmo Dapena. Grande idea, por certo, a de converter o canciño Lor no fío condutor.

En suma, un recurso cunha chea de propostas lúdicas que nos permiten facer máis divertida a práctica dos contidos gramaticais. Que falta facía! Parabéns, Eva!

Super Grammar

Cando descubrín esta web, non o puiden resistir: xa merquei un exemplar de Super Grammar, dos deseñadores e ilustradores californianos Tony Preciado e Rhode Montijo. Para os que receamos do ensino puramente gramatical da lingua, esta proposta resulta unha marabilla!

Que idea xenial! Unha aproximación atraente e visual ao estudo da gramática presentada como unha batalla interminable entre o ben e o mal, entre superheroes e superviláns. Así, os principais elementos da gramática personifícanse coa identidade ben dun superheroe, ben dun supervilán; e as súas características e funcións son transformadas en superpoderes.

Temos, daquela, o bando dos bos formado por varios grupos: 

The Amazing Eight: oito heroes que encarnan oito clases de palabras, cada un cos seus poderes. Ademais, asociados entre eles aumentan o seu potencial. Temos: The Noun (o substantivo), cuxo principal poder é cambiar de forma (pode ser calquera persoa, lugar ou cousa nunha oración); The Verb (o verbo), a líder do equipo que coa súa incrible enerxía pode darlle vida a calquera oración e expresar xa unha acción, xa un estado; The Adverb (o adverbio), unha superheroína que coa súa práctica ferramenta de modificación axuda os verbos a obter unha potencia extra...

The Super Simbols: os valentes e fiables signos de puntuación, que cos seus poderes axudan a manter claras e ben organizadas as oracións. Entre eles: The Comma (a coma), un dos membros máis útiles, versátiles e áxiles do grupo, con habilidades como axudar a facer pausas ou a separar palabras ou grupos de palabras; The Sentence Ending Team (o equipo de peche das oracións), son o punto, o signo de admiración e o de interrogación, que posúen o poder para indicar o final dunha oración, mais co engadido de expresar intención ou estado de ánimo (afirmas?, preguntas?, berras?...); The Apostrophe (o apóstrofo), con tres impresionantes poderes na gramática inglesa: o de contracción, o de omisión e o de posesión...

The Completion Team: o máis pequeno dos superequipos e posiblemente o máis importante xa que permite formar oracións fortes e completas; os seus membros, The Subject (o suxeito), co poder de expresar de quen ou de que estamos a falar, e The Predicate (o predicado), unha mestra das artes verbais que permite expresar con palabras todo tipo de declaracións acerca dos suxeitos.

E enfrontados aos grupos anteriores temos os superviláns: The Sabotage Squad, un grupo de malvados que intenta arruinar calquera palabra ou oración que poida caer nas súas mans. Algúns deles son: The Run-on Sentence (a oración interminable), que impide pechar oracións correctamente converténdoas en secuencias sen fin e sen sentido; The Sentence Fragment (o fragmento de oración), que goza buscando nas oracións baleiros (ausencia de verbo, de concordancia...) que fagan perder a súa estabilidade...

En fin, as forzas do ben e as do mal enfrontadas por dominar o universo da gramática. Unha proposta que sen dúbida fai máis lúdica e atraente a aprendizaxe dos contidos gramaticais. Quen puidera atopar algo así na nosa lingua!

O jabberwocky de Lewis Carroll

Fermosa recitación de «Jabberwocky», o poema máis coñecido de Lewis Carroll (1832-1898), que aparece ao inicio de Alicia do outro lado do espello (1872). A protagonista, Alicia, atopa este poema nun libro, mais co texto invertido. Só pode lerse ao enfrontalo a un espello.

A peza conta a historia dun mozo enviado a matar unha temible criatura coñecida como Jabberwocky. Aquí podedes atopar a peza orixinal completa acompañada da súa versión en galego. A maior parte do texto contén unha linguaxe sen sentido, cunhas palabras froito da fusión de voces reais (frumious: fuming ‘fumegante’ e furious ‘furioso’) e con outras totalmente inventadas (brillig, tulgey...). Con todo, o curioso é que, como sucedía co gíglico de Cortazar, a súa liña narrativa é doada de seguir.

Hoxe o «Jabberwocky» é utilizado no ensino primario e secundario como ferramenta didáctica na aprendizaxe da lingua inglesa: o uso das contraccións, a morfoloxía verbal e nominal...

Un poema extraordinario de Carroll, ludolingüista impenitente, que nos permite ampliar a nosa escolma de idiomas de ficción.

O método S+7

Hoxe toca volvermos ao enxeño ludolingüístico do mestre Raymond Queneau. Como xa sabedes, o seu libro Exercicios de estilo é unha inesgotable fonte de inspiración para a creación litararia. Unha das súas propostas máis divertidas é coñecida co nome de «método S+7». Vexamos en que consiste:

Pártese dun texto calquera (un relato, un poema, a letra dunha canción…). Sinálanse todos os substantivos do texto. Logo, localízase nun bo dicionario cada un destes substantivos (S) e cámbianse polo sétimo substantivo posterior (+7). O resultado final (cos novos substantivos e cos reaxustes gramaticais precisos) é un disparatado texto cheo de comicidade.

Son posibles outras variantes co mesmo principio e igualmente divertidas: trocando os verbos (V+7), os adxectivos (A+7)...

Vexamos, por exemplo, o texto que xurdiría ao aplicar esta técnica ás primeiras liñas co relato «A lingua das bolboretas», do libro Que me queres, amor? de Manuel Rivas.

«Que hai, Pardal? Espero que este ano poidamos ver por fin a lingua das bolboretas».
O mestre agardaba desde había tempo que lle enviaran un microscopio aos da Instrucción pública. 

«Que hai, Pardal? Espero que este anovamento poidamos ver por fin a liña das bolsas».
A metafísica agardaba desde había tendal que lle enviaran un milhomes aos da Instrucción pública. 

Por certo, esta e outras técnicas literarias podedes atopalas tamén en lumenacinza.wordpress.com, un espazo virtual que semella unha desas navallas suízas multiúsos: ofrece información (sobre lingua, literatura...), asesoramento (na aprendizaxe da lingua, na mellora das técnicas de estudo, sobre problemas educativos...), servizos profesionais (redacción e elaboración de textos, corrección e tradución, busca de fontes de información...) e recursos na aprendizaxe da lingua (apuntamentos, exercicios, recursos TIC, aula virtual de apoio ao estudo...).

Case nada!

O xogo de adiviñar

Cando aínda non se estilaba iso dos test de intelixencia, a habilidade para propoñer e resolver adiviñas era considerada unha das maiores probas de sabedoría. Durante séculos, estes xogos enigmísticos foron transmitidos, de xeración en xeración, de forma oral: aprendíanse de llos escoitar a outro e de cavilar sobre eles para lles dar resposta. 

Por sorte para todos nós, dispoñemos dunha xoia que recolle o valioso corpus das nosas adiviñas populares: ¿Qué cousa é cousa...? Libro das adiviñas (1985), de Paco Martín: a «biblia» da adiviña galega. Un traballo de paciente recompilación que contén máis de 1100 adiviñas populares, ordenadas tematicamente e con cadansúa solución. Peza imprescindible para a nosa «bibliografía ludolingüística básica».

A adiviña é un xogo verbal en por si: unha pregunta, normalmente en verso, que busca espertar o enxeño do interlocutor para dar coa solución. Mais tamén hai un grupo delas xiran arredor da propia lingua, en calquera das súas facetas. Son as «adiviñas ludolingüísticas».

Aquí vos deixo algunhas, tomadas do libro de Paco Martín:

Eu subín a unha pereira,
que tiña peras;
nin comín peras,
nin baixei peras,
nin deixei peras.

Que cousa, cousiña é,
que se ve nun minuto,
nunha semana e nun mes,
e nun ano non se ve?

Zoca e media en cada pé,
cantas zocas veñen ser?

Que! Dades coa solución?

E para seguirdes co xogo, aquí deixo unha ligazón da web da AS-PG con máis adiviñas para resolver en liña. Ah, e con pistas!

Escola Games: aprender xogando

Aprendizaxe e diversión. A fórmula perfecta para os máis cativos. E ademais con atraentes animacións e efectos sonoros. Isto é o que nos ofrece a web gratuíta de xogos educativos Escola Games. Iso si, en lingua portuguesa.

Máis de 50 xogos relacionados coas Matemáticas, coa Xeografía, coa Historia, coas Ciencias Naturais e tamén coa Lingua. E todos coas correspondentes indicacións sobre a súa aplicación didáctica.

Os xogos lingüísticos abordan un abano moi amplo de contidos: ortográficos, fonéticos, morfolóxicos, léxicos... Estes son algúns deles:

Laboratório das sílabas: xogo de alfabetización cos sons das sílabas.

Separe as sílabas: xogo de recoñecemento de sílabas que reforza a escrita correcta das palabras.

Pesca letras: xogo de formación de palabras «pescando» as súas letras.

Aprendendo o alfabeto: xogo que favorece a visualización e a memorización do alfabeto.

Sopa de letrinhas: xogo semellante ao aforcado que reforza a aprendizaxe da ortografía. 

Masculino e feminino: xogo de clasificación de palabras segundo o seu xénero.

Jogo do plural: xogo para comprobar o coñecemento da formación do plural.

Un portal brasileiro moi recomendable para achegar os nosos rapaces á familiaridade entre galego e portugués. E tamén, se o desexamos, para traballar aspectos gramaticais con gran coincidencia entre os ambos os dous idiomas. Mágoa que na rede non haxa máis sitios de noso coma este.

O gíglico de Julio Cortázar

No seu afán lúdico e creativo, a algúns escritores déuselles por inventar novos idiomas para as súas obras. E certamente as súas cabeciñas deron para moito: as linguas élficas de J. R. R. Tolkien para O hobbit (1937) e O señor dos aneis (1954); o nadsat, de Anthony Burgess para A laranxa mecánica (1962); a neolingua, de George Orwell para 1984 (1949); o cityspeak, de Philip K. Dick para Soñan os androides con ovellas eléctricas? (1968), que inspirou o filme Blade Runner; o klingon, do lingüista Marc Okrand, para a serie de televisión Star Trek (1966)...

Cada unha destas linguas de ficción pode dar para unha futura entrada no blog, mais nesta imos centrarnos no gíglico, un delicioso idioma creado por Julio Cortázar.

O que acabamos de escoitar é a voz do propio Cortázar lendo o capítulo 68 de Rayuela, obra mestra da literatura ludolingüística. Este relato, que describe un apaixonado encontro erótico, está escrito enteiramente en gíglico, unha lingua coa mesma sintaxe e morfoloxía ca o castelán, mais con importantes variacións nas palabras con significado léxico: substantivos (ofernulio, agopausa...), adxectivos (jadehollante, eterfurosa...) e verbos (tordular, entreplumar...). Con todo, o máis curioso é que o poder evocador do gíglico fai que o texto, no seu conxunto, sexa doadamente comprensible.

O mesmo sucede con estoutro vídeo no gíglico de Cortazar. Trátase dunha adaptación do relato «La inmiscusión terrupta» (que tamén recollemos despois), da obra Último round. Esta curtametraxe, rodada nos xardíns de San Carlos da Coruña, foi realizada como práctica académica de Comunicación Audiovisual (UDC) e conta coa locución da poeta Estíbaliz Espinosa.

La inmiscusión terrupta

Como no le melga nada que la contradigan, la señora Fifa se acerca a la Tota y ahí nomás le flamenca la cara de un rotundo mofo. Pero la Tota no es inane y de vuelta le arremulga tal acario en pleno tripolio que se lo ladea hasta el copo.
–¡Asquerosa! –brama la señora Fifa, tratando de sonsonarse el ayelmado tripolio que ademenos es de satén rosa. Revoleando una mazoca más bien prolapsa, contracarga a la crimea y consigue marivolarle un suño a la Tota que se desporrona en diagonía y por un momento horadra el raire con sus abroncojantes bocinomias. Por segunda vez se le arrumba un mofo sin merma a flamencarle las mecochas, pero nadie le ha desmunido el encuadre a la Tota sin tener que alanchufarse su contragofia, y así pasa que la señora Fifa contrae una plica de miercolamas a media resma y cuatro peticuras de ésas que no te dan tiempo al vocifugio, y en eso están arremulgándose de ida y de vuelta cuando se ve precivenir al doctor Feta que se inmoluye inclótumo entre las gladiofantas.
–¡Payahás, payahás! –crona el elegantiorum, sujetirando de las desmecrenzas empebufantes. No ha terminado de halar cuando ya le están manocrujiendo el fano, las colotas, el rijo enjuto y las nalcunias, mofo que arriba y suño al medio y dos miercolanas que para qué.
–¿Te das cuenta? –sinterruge la señora Fifa.
–¡El muy cornaputo! –vociflama la Tota.
Y ahí nomás se recompalmean y fraternulian como si no se hubieran estado polichantando más de cuatro cafotos en plena tetamancia; son así las tofifas y las fitotas, mejor es no terruptarlas porque te desmunen el persiglotio y se quedan tan plopas.

Que? Animádesvos a crear os vosos propios textos nesta lingua de ficción? Aquí e aquí podedes atopar algúns exemplos de creacións en «galegíglico» para vos inspirar.