«Star Wars, Raw? Rats!»

Geeks e adoradores en xeral da saga Star Wars, hoxe, especialmente para vós, un vídeopoema moi particular: Star Wars, Raw? Rats! (2012). Realizado por Natali Fedorova y Taras Mashtalir sobre un texto ateigadiño de voces palindrómicas de Nick Montfort.

Polo visto, Montfort compuxo estas quince liñas, de simetrías galácticas, en só 75 minutos durante o Primeiro Campionato de Palíndromos celebrado en Brooklyn (EUA) o 16 de marzo do 2012.

Unha peza audiovisual de hai case catro anos que rende homenaxe ao primeiro e mellor filme da serie: o Episodio IV: Unha nova esperanza, con Han Solo como heroe central (ben o merece o pobre!).

Wow, sagas!
Solo’s deed, civic deed.
Eye dewed, a doom-mood.
A pop …
Sis sees redder rotator.
Radar eye sees racecar X.
Dad did rotor gig.
Level sees reviver!
Solo’s deified!
Solo’s reviver sees level …
Gig rotor did dad!
X, racecar, sees eye.
Radar rotator, redder, sees sis …
Pop a doom-mood!
A dewed eye.
Deed, civic deed.
Solo’s sagas: wow.

E se non quedastes moi satisfeitos do Episodio VII: O espertar da forza, só con lle dar de novo ao play podedes gozar desta curta de ritmo trepidante e banda sonora de videoxogo oitenteiro. 

E que a forza vos acompañe!

Con Lois Pereiro, ata setembro

Ao dar con este graffiti nese cofre dos tesouros que é Zarampagalegando, lembrei o fermoso texto «Que é Galicia?», de Lois Pereiro. Unha emocionante descrición alfabética e tautogramática do noso país que aínda non tivera a súa entrada en Xogosdelingua. Imperdoable!

Aí vai o texto orixinal completo:

QUÉ É GALICIA?. Por Lois Pereiro.
Galicia... data Run...
A. Auga. Aire. A Amnesia do vencido, a Atracción do Abismo, a Árbore xunta á Árbore, e a alegría do espazo circundante. A alma é o Atlántico e é o cantil o corpo da súa chamada Atroz.
B. Barroco: a Beleza usual feita materia en pedra no Bordo do Bosque omnipresente.
C. Calma. Castelao, Curros, Cunqueiro, Cultura, Celebración e Culpa: unha conciencia Céltica do Cosmos.
D. Difícil definir esa Dor, Dobregar o Destino, conseguir que o Desexo nos siga sendo útil. (Diluvia)
E. Espiral no Espazo Esférico. Emigración: Estímulo do noso Exilio interior que nos leva polo leste cara a Europa, polo mar cara ao Éxito e cara á Enfermidade, e sempre cara ao Eterno Extrañamento do Espírito.
F. Fogo de Fogar. Fantasía. Fábricas, Febre e Formas do Futuro, Figuras do pasado. O Fenómeno atmosférico da Felicidade, e todas as Festas do mañá…
G. Gráficas do Granito, auga e silencio, onde transborda a alma da Gulfstream. O xemir das Gaitas, e no carácter esa amable presenza da Graxa.
H. Historia: Herbicida o esquecemento. A Humidade, o “Horror vacui” e a Humildade impídennos converter a Historia en Heroísmo. Nosa Herdade adestrada na fuxida, coa sabedoría das feridas vellas, por nosas propias mans soamente vencidos.
I. Ironía: arte de converter o Inferno nun conto de Inverno.
J. Son oriental. Rotundidade sureña.
K. Kilowatios por terra mergullada.
L. Loito: manchas na paisaxe, bólas negras sobre o tapete verde.
M. Lega Mortos o Misterio da Música, pero o Miño vaise levando ese Misterio ao Mar.
N. Norte. Noite. Néboa. Negro: materia poética Nacional.
Ñ. Nh/ gn/ ñ.
O. Oeste: “Galicia atende e obedece á chamada do Oeste” (R. Otero Pedrayo). Tantos séculos de Ofensas e de Esquecemento crean anticorpos no Organismo dun pobo, e esa continua Ofensa da historia xerará no Orgullo deste pobo apracible o destrutivo Osíxeno do Odio, a Obsesión do fracaso e da culpa.
P. Poesía. Patria. Paixón. Perigo de extinción, perdidos en nosa propia Pureza, da necesidade de ser un Pobo. A nosa indiferenza alimentará o Proceso de autoxenocidio que vivimos. Paisaxes dispersas, aliñados entre os Perfís do Pasado, coa Presenza dunha vexetal sensación de eternidade. Paixón e Poses “punk”, reflexos Postmodernos e altas horas nos diques urbáns da noite.
Q. Química da dor Quintaesencia do medo. Aí, pegado a min, quen ri?
R. Río: o Rumor da vida, a Relixión das augas. As Risas xorden sempre onde Reina a calma, na quietud profunda de quen coñece o Risco e domínao. Rural: corre sangue Rural por estas veas; e se algunha vez a Razón opón Resistencia, recoñécese o galego na terra, na lenta vitalidade da árbore, na invencible Resignación da herba.
S. O Son da Soidade e o Silencio. O Salvaxe Sarcasmo dos Soños do presente, e a Silente atracción polo Suicidio: o Sil. O Miño é o noso Sangue, o Sil a súa Sombra. Serenos e Sombríos, finalmente transcende o Sorriso astuto.
T. Terra. E o Tempo, e o Trastorno e as súas Tebras. A Tradición dunha triste Tenrura.
A Terra é o principio, e todo existe nela e para ela.
U. Utopía: compaxinar o desexo e a necesidade dos nosos soños.
V. Vacas en Vales mollados, e a férrea Vontade dos Vellos encadeados á terra, co Vicio do seu fatalismo escéptico. Verde. Verde e máis Verde sobre outros Verdes, e por detrás: Verde.
W. Whisky: noite urbana. Galicia é Wagneriana, ou é máis ben un Wolfgang Amadeus enfermo de paisaxe, soñando con Sibelius?
X. 25 de Xull
Y. e
Z. Fin

Trátase dun guión de Pereiro para un espazo emitido pola TVG o 25 de xullo de 1988, é dicir, cumpre hoxe 27 anos. Unha definición de espírito ludolingüístico que gañou gran difusión coa celebración do Día das Letras Galegas do ano 2011. Velaquí dúas pequenas mostras:

Unha montaxe audiovisual do texto elaborada polo Centro Cultural Rueiro de Vigo (2011).

Unha interpretación a ritmo de hip hop no I Poetry Slam de Vigo (2012) a cargo de Malvares de Moscoso.

Ata setembro!

¡Qué ben, que a bomba vén co seu rebombio!

Este vídeo do artista xaponés Isao Hashimoto, que amosa cunha beleza arrepiante as explosións atómicas no noso planeta desde 1945 a 1998, pareceume a introdución máis acaída para falar dun dos mellores poemas da nosa literatura: «Poema nuclear», de Celso Emilio Ferreiro, publicado n’O soño sulagado (1954). Non imaxinaba o celanovés que pola altura daquel ano, para desgraza de todos, só estouraran 72 bombas das máis de 2000 que se suman ao final do vídeo.

Poema nuclear

¡Qué ben, que a bomba vén do seu rebombio!
A bomba, ¡bong!, a bomba, bon amigo
A bomba con aramios, con formigas,
con fornos pra asar meniños loiros.
A bomba ten lombrices, bombardinos,
vermes de luz, bombillas fluorescentes,
peixes de chumbo, vómitos, anémonas,
estrelas de plutonio plutocrático,
esterco de cobalto hidroxenado,
martelos, ferraduras, matarratos.

A bomba, bong, A bomba, bon amigo
Con átomos que estoupan en cadeia
e creban as cadeias que nos atan:
Os outos edificios
Os outos funcionarios
Os outos financeiros
Os outos ideais
¡Todo será borralla radioaitiva!

As estúpidas nais que paren fillos
polvo serán, mais polvo namorado.

Os estúpidos pais, as prostitutas,
as grandes damas de beneficencia,
magnates e mangantes, grandes cruces,
altezas, excelencias, eminencias,
cabaleiros cubertos, descubertos,
nada serán meu ben, si a bomba vén,
nada o amor, e nada a morte morta
con bendiciós e plenas indulxencias.

¡Qué ben, que a bomba vén! Nun instantiño
a amable primavera faise cinza
de vagos isótopos placentarios,
de letales surrisas derretidas
baixo un arco de átomos triunfaes.

A bomba, ¡bong! A bomba co seu bombo
de setas e volutas abombadas
axiña vén, vela ahí vén, bon amigo.

¡Estanos ben! ¡Está ben! ¡Está bon!

¡¡¡¡BOOOONG!!!!

De sempre, esta foi unha das pezas de Celso Emilio que máis me engaiolou. Non só polo forte sarcasmo co que presenta a devastación definitiva da bomba nuclear; senón, tamén, polas súas conquistas expresivas. Especialmente as do nivel fonoestilístico. 

Aliteracion ou fonosimbolismo. Dominio en moitos versos dos fonemas bilabiais (/b/, /p/, /m/) e nasais (/m/, /n/), evocadores da explosión: ¡Qué ben, que a bomba ven co seu rebombio / A bomba, ¡bong!, a bomba, bon amigo.

Onomatopea. Imitación fónica de sons reais: ¡¡¡¡BOOOONG!!!!

Paronimia. Colocación próxima de palabras fonicamente semellantes: ¡bong! - bon / magnates - mangantes / bomba - bombo.

Unhas escollas nada casuais que axudan a que a bomba resoe case en cada verso. Un xogo fónico tan do gusto de Celso Emilio.

A admiración por este poema levou tamén a rapaces e rapazas de toda Galicia a crear fermosos traballos sobre el. Como esta recitación de Pablo e Adrián.

Ou este videopoema de Marcos Carro.

E a vós? Que vos inspira a vós o «Poema nuclear»? Un dato: en poucas semanas cumpriranse 70 anos do bombardeo atómico sobre Hiroshima e Nagasaki.

Caetano Veloso: ludolingüista [3]

Brillante videopoema de «Batmacumba», tema composto por Gilberto Gil e Caetano Veloso. Unha canción icónica, síntese perfecta entre poesía concreta e tropicalismo. Nela xógase cunha letra que se contrae e que se expande, nunha mestura de ideas de gran densidade suxestiva: «ba» (‘berro tribal’), «Batman» (‘personaxe de cómic’), ieiê (algo así como ‘rockeiro’) e «macumba» (desde ‘rito relixioso ou maxia’ a ‘instrumentro de percusión’).

Outro exemplo máis, musical e festivo, do gusto polo xogo verbal destes xeniais brasileiros.

Aquí deixo un vídeo da versión orixinal d’Os Mutantes (1969) e outra máis recente (1999) dos propios autores xunto con Rita Lee e Tom Zé. Cal vos gusta máis?

Chico Buarque: ludolingüista [2]

Outro exemplo do engado das palabras esdrúxulas. Desta volta, «Construção» (1971) de Chico Buarque, considerada unha das mellores cancións brasileiras de todos os tempos. Unha letra memorable de 41 versos dodecasílabos rematados sempre nunha voz esdrúxula. Un mosaico de enunciados que se repiten practicamente iguais en sucesivas series coa única diferenza de variar de posición as palabras esdrúxulas.

Amou daquela vez como se fosse a última
Beijou sua mulher como se fosse a última
E cada filho seu como se fosse o único
E atravessou a rua com seu passo tímido
Subiu a construção como se fosse máquina
Ergueu no patamar quatro paredes sólidas
Tijolo com tijolo num desenho mágico
Seus olhos embotados de cimento e lágrima
Sentou pra descansar como se fosse sábado
Comeu feijão com arroz como se fosse um príncipe
Bebeu e soluçou como se fosse um náufrago
Dançou e gargalhou como se ouvisse música
E tropeçou no céu como se fosse um bêbado
E flutuou no ar como se fosse um pássaro
E se acabou no chão feito um pacote flácido
Agonizou no meio do passeio público
Morreu na contramão atrapalhando o tráfego

Amou daquela vez como se fosse o último
Beijou sua mulher como se fosse a única
E cada filho seu como se fosse o pródigo
E atravessou a rua com seu passo bêbado
Subiu a construção como se fosse sólido
Ergueu no patamar quatro paredes mágicas
Tijolo com tijolo num desenho lógico
Seus olhos embotados de cimento e tráfego
Sentou pra descansar como se fosse um príncipe
Comeu feijão com arroz como se fosse o máximo
Bebeu e soluçou como se fosse máquina
Dançou e gargalhou como se fosse o próximo
E tropeçou no céu como se ouvisse música
E flutuou no ar como se fosse sábado
E se acabou no chão feito um pacote tímido
Agonizou no meio do passeio náufrago
Morreu na contramão atrapalhando o público

Amou daquela vez como se fosse máquina
Beijou sua mulher como se fosse lógico
Ergueu no patamar quatro paredes flácidas
Sentou pra descansar como se fosse um pássaro
E flutuou no ar como se fosse um príncipe
E se acabou no chão feito um pacote bêbado
Morreu na contra-mão atrapalhando o sábado

A canción relata o derradeiro día na vida dun obreiro que falece ao caer dunha estada nun edificio en construción e supón unha denuncia da alienación do traballador na nosa sociedade contemporánea, que o reduce a un elemento mecánico.

Unha temática que me trae á cabeza o poema «Monólogo do vello traballador» (1962) de Celso Emilio Ferreiro. Aquí deixo un fermoso videopoema desta peza creado por Andrea Nunes, Lorena Souto e Mario Regueira.

Con todo, Chico Buarque declarou nunha entrevista, en 1973, que «Construção» non era para el unha simple canción de denuncia ou protesta: «Em "Construção", a emoção estava no jogo de palavras. Agora, se você coloca um ser humano dentro de um jogo de palavras, como se fosse... um tijolo, acaba mexendo com a emoção das pessoas».

De novo, para sorte de todos nós, o xenial Chico Buarque ludolingüista.