O palindromista Juan Filloy

Juan Filloy é, sen dúbida, unha figura literaria fascinante, como acabamos de ver. Polifacético no profesional (caricaturista, árbitro de boxeo, crítico de cine, avogado, xuíz...) e tamén no literario (poeta, novelista, ensaísta...). E sempre cunha firme vontade ludolingüística, como podemos comprobar, por exemplo, co curioso costume de titular cada obra súa empregando exactamente sete letras: Periplo (1931), ¡Estafen! (1932), Balumba (1933), Op Oloop (1934), Caterva (1937), Finesse (1939), Ignitus (1971), Yo, yo y yo (1971), La potra (1973), Tal cual (1980), Sonetos (1996)...

Froito do seu espírito lúdico xurdiu tamén unha singular forma poética: os megasonetos. Isto é, catorce series de catorce sonetos, dos que publicou 896!

Con todo, a faceta que máis me atrae son os seus palíndromos. Filloy é, con certeza, o mellor e máis prolífico creador arxentino de frases de ida e volta. Chegou a compoñer máis de 8000, algunhas xa moi difundidas:

Acaso hubo búhos acá.
Amigo, no gima.
Amo la pacífica paloma.
Ana lleva al oso la avellana.
Anita, la gorda lagartona, no traga la droga latina.
Así mal oirá Sor Rosario la misa.
Atale, demoníaco Caín, o me delata.
Echele leche.
La ruta nos aportó otro paso natural.
Nos ideó Edison.
¡Ojo! corre poco perro cojo.
Se es o no se es.
Sólo diseca la fe de falaces ídolos.

En «Tratado de palindromía», primeira parte da súa obra Karcino (1988), Filloy repasa a historia do palindromismo e desenvolve a súa teoría palindrómica. Sobre estes enunciados reversibles, á vez creados e descubertos, afirma:

«A súa falta de obrigatoriedade e a súa carencia de beneficios ennobrecen o seu baleiro de alegría incoercible. É unha poesía que se comprace no propio esforzo creador e na satisfacción do éxito logrado. Descubrir é unha das funcións máis dignas do entendemento humano». 

Se cadra, o que menos transcendeu deste mago das palabras é a súa ascendencia galega. Juan Filloy, nado en Córdoba (República Arxentina) en 1894, era fillo de Benito Filloy, un inmigrante galego procedente da parroquia de Cortegada, no concello de Silleda. Máis dunha vez tivo que aclarar Juan a pronuncia correcta do seu apelido, típico da comarca do Deza: «pronúnciase Fiyoy, non Filoy, porque é galego e non irlandés». Paga a pena ler o artigo «Tía Jesusa» onde relata como viviu a viaxe á terra natal dos seus ancestros.

En definitiva, este fillo da emigración galega, admirado por Julio Cortazar ou Jorge Luís Borges, é unha figura senlleira das letras arxentinas. Por certo, falecido no 2000, aos 106 anos de idade, mentres botaba unha sesta! Chapeau!