A exercitar o estilo

Un home sobe ao mediodía a un autobús da liña S e ve un rapaz, de pescozo alto e con chapeu, que se pon a protestar porque alguén o rempuxou. Dúas horas máis tarde, o mesmo home que entrara no autobús reencontra o mozo pescozudo recibindo consellos dun amigo sobre o seu vestiario. 

Raymond Queneau (1903-1976) aproveita esta anécdota trivial para exercitar o seu virtuosismo literario e relátaa de 99 formas distintas en Exercicios de estilo (1947). Unha chea de variacións baseadas en cambios no punto de vista, no nivel de lingua, na forma textual, no tempo verbal, na percepción sensorial...; e tamén en diferentes recursos literarios e brincadeiras coas palabras (lipogramas, anagramas, onomatopeas, metáforas...). Obra de referencia que ben merece ser a primeira dunha «bibliografía ludolingüística básica». 

Velaquí o fragmento inicial dalgunhas desas ocorrentes versións, traducidas ao galego por Henrique Harguindey e Xosé Manuel Pazos:

Vulgar: Pasabun cacho das doce cando dei subido no ese. Subo entón, pago o meu billete como ten que ser. E non vou e reparo nun ghichiño cun pescozo grandísimo (nin que fora un telescopio!) [...] 

Exclamacións: Oíches! Ás doce! Hai que coller o autobús! Que de xente! Que de xente! Moi apretados imos! Gracioso, o rapaz! Que cachola! E que pescozo! [...] 

Onomatopeas: Enriba da plataforma, pla, pla, pla, dun autobús, pof, pof, pof, da liña S (sempre sementada de serpes asubiantes), viña sendo mediodía, din dan don, din dan don, un ridículo efebo, porrot, porrot [...] 

Gastronónimo: Despois dunha espera gratinada, baixo un sol que asaba, acabei por subir a un autobús pistacho no que rebulían os clientes como areixas nun queixo pasado de máis. No medio destes carneiros reparei nun espeto moi alto, cun pescozo coma un día sen pan [...]

Anos máis tarde da publicación desta obra, Raymond Queneau acabaría por formar, xunto con outros escritores como Julio Cortázar, Italo Calvino ou Georges Perec, o grupo Oulipo (acrónimo de «Ouvroir de littérature potentielle», que se traduce como «Obradoiro de literatura potencial»). Para estes autores, a literatura potencial é aquela dedicada deseñar novas formas de creación a través da aplicación consciente e razoada dalgún tipo restrición (fonética, semántica, combinatoria...). 

Na rede podemos atopar unha proposta de actividade a imitación destes Exercicios de estilo de Raymond Queneau. Animádesvos a poñer a proba as vosas habilidades lingüísticas na creación doutras versións da mesma historia? Adiante, poñede o voso enxeño en marcha!

Solucións á análise dos chistes do Carrabouxo (8-3-2012): Calembur (o día das letras - odiadas letras) / Polisemia (banco ‘de gardar cartos’ - ‘de sentar’ / caixa ‘recipiente de madeira, cartón...’ - ‘de aforros’) / Paronimia (polígono - polígamo) / Homonimia (sede ‘necesidade de beber’ - sede ‘lugar’).